Bölümler | Kategoriler | Konular | Kitaplar | İletişim

Hz. EBU BEKiR ES SiDDIK (r.a)

Hz. Muhammed (s.a.s.)'in isl⭦#039;i tebliGe baslamasindan sonra ilk iman eden hür erkeklerin; rasit halifelerin, asere-i mübesserenin ilki. C⭩u'l Kur'an, es-Sidd el-Atik lakaplariyla bilinen büyük sahabi.

Kur'⮭i Kerim'de hicret sirasinda Ras?ah'la beraber olmasindan dolayi, "...maGarada bulunan iki kisiden biri..." (et-Tevbe, 9/40) seklinde ondan bahsedilmektedir. Asil adi Abdülk⢥ olup, isl⭦#039;dan sonra Ras?ah (s.a.s.)'in ona Abdullah adini verdiGi kaydedilir. Azaptan azad edilmis m⮢sina "atik"; dürüst, sadik, emin ve iffetli olduGundan dolayi da "siddik" l⫡biyla anilmistir. "Deve yavrusunun babasi" manasina gelen Eb?ir adiyla meshur olmustur. Teym oGullari kabilesinden olan Eb?ir'in nesebi Mürre b. K⦣039;b'da Ras?ah'la birlesir. Anasinin adi Ümmü'l-Hayr Selma, babasinin ki Eb?afe Osman'dir. Künyesi Abdullah b. Osman b. Amir b. Amir... b. Murra ...et-Teym039;dir. Bedir savasina kadar müsrik kalan oGlu Abdurrahman disinda bütün ailesi müslüman olmustur. Babasi Eb?afe, Eb?ir'in halifeliGini ve ölümünü görmüstür. Hz. Eb?ir'in Ras?ah (s.a.s.)'den bir veya üç yas küçük olduGu zikredilmistir. isl⭦#039;dan önce de saygin, dürüst, kisilikli, putlara tapmayan ve evinde put bulundurmayan "hanif" bir tacir olan Eb?ir, ölümüne kadar Hz. Peygamber'den hiç ayrilmamistir. Bütün servetini, kazancini isl⭠için harcamis, kendisi sade bir sekilde yasamistir.

Hz. Eb?ir, Fil yilindan iki sene birkaç ay sonra 571'de Mekke'de dünyaya gelmis, güzel hasletlerle taninmis ve iffetiyle söhret bulmustur. içki içmek c⨩liye döneminde çok yaygin bir ⤥t olduGu halde o hiç içmemistir. O dönemde Mekke'nin ileri gelenlerinden olup Araplarin nesep ve ahbⲠilimlerinde meshur olmustur. Kumas ve elbise ticaretiyle mesgul olurdu; sermayesi kirk bin dirhemdi ki, bunun büyük bir kismini isl⭠için harcamistir. Ras?ah'a iman eden Eb?ir (r.a.) isl⭠dⶥtçiliGine baslamis, Osman b. Aff⮬ Zübeyr b. Avv⭬ Abdurrahman b. Avf, Sa'd b. Ebakkas ve Talha b. Ubeydullah gibi isl⭦#039;in yücelmesinde büyük emekleri olan ilk müslümanlarin bir çoGu isl⭦#039;i onun dⶥtiyle kabul etmislerdir.

Hz. Eb?ir hayati boyunca Ras?ah'in yanindan ayrilmamis, çocukluGundan itibaren aralarinda büyük bir dostluk kurulmustur. Ras?ah birçok hususlarda onun görüsünü tercih ederdi. Um?e hus?lan önemli islerde ash⢩yla müsavere eden Peygamber (s.a.s.) bazi hususlarda özellikle Eb?ir'e danisirdi. (ibn Haldun, Mukaddime, 206). Araplar ona "Peygamber'in veziri" derlerdi.

TeymoGullari kabilesi Mekke'de önemli bir yere sahipti. Ticaretle uGrasiyorlar, toplumsal temaslari ve genis kültürlülükleri ile taniniyorlardi. Hz. Eb?ir'in babasi Mekke esrafindandi. Hz. Eb?ir, c⨩liye döneminde de güzel ahl⫩ ile t⮩nan, sevilen bir kisi idi. Mekke'de "esnak" diye bilinen kan diyeti ve kefalet ödenmesi islerinin yürütülmesiyle görevliydi. Muhammed (s.a.s.) ile büyük bir dostluklari vardi. Sik sik bulusur, Allah'in birliGi, Mekke müsriklerinin durumu ve ticaret gibi konularda müsⶥre ederlerdi. ikisi de c⨩liye kültürüne karsiydilar, siir yazmaz ve siiri sevmezlerdi, daha ziyade tefekkür ederlerdi.

isl⭦#039;i Benimsemesi

Hz. Eb?ir, Hira daGindan dönen Hz. Muhammed ile karsilastiGinda, Ras?ah (s.a.s.) ona, "Allah'in elçisi" olduGunu söyleyip "Yaratan Rabbinin adiyla oku" (el-Al⫬ 96/1) diye baslayan ⹥tleri bildirdiGi zaman hemen ona: "Allah'in birliGine ve senin O'nun ras?olduGuna iman ettim" demistir. Hz. Hatice'den sonra Ras?ah'a ilk iman eden odur. Hz. Peygamber (s.a.s.) isl⭦#039;i tebliGinin ilk zamanlarinda kiminle konustuysa en azindan bir tereddüt görmüs, ancak Eb?ir seksiz ve tereddütsüz bir sekilde kabul etmistir. Hatta Hz. Peygamber (s.a.s.), "Bütün insanlarin imani bir kefeye, Eb?ir'in ki bir kefeye konsa, onun imani aGir basardi " diye l⴩f bir benzetme de yapmistir. Mü'min Eb?ir, hayatinin sonuna kadar tüm varliGini isl⭦#039;a adamis, bütün hayirli islerde en basta gelmistir.

Eb?ir Mekke döneminde güçlü kabilelere mensup kisileri isl⭦#039;a kazandirmaya çalisti, öte yandan müsriklerin iskencelerine maruz kalan güçsüzleri, köleleri korudu; servetini eziyet edilen köleleri satin alip azad etmekte kullandi. Bil⬬ Habbab, Lübeyne, Eb?ayhe, Amir, Zinnire, Nahdiye, Ümmü Ubeys bunlardandir. Kendisi de Mescid-i Haram'da müsriklerin saldirisina uGramisti. Eb?ir, iman ettikten sonra isl⭦#039;i tebliGe gizli gizli devam ediyordu. Annesi, karisi Ümmü Ruman ve kizi Esma da iman etmis, fakat oGullari Abdullah, Abdurrahman ve babasi Eb?afe henüz iman etmemislerdi. Osman b. Affan, Sa'd b. Ebakkas, Abdurrahman b. Avf, Zübeyr b. Avv⭬ Talha b. Ubeydullah gibi ilk müslümanlari isl⭦#039;a dⶥt eden odur. Müsriklerin eziyetleri çoGalip müslümanlara yapilan baskilar arttiktan sonra Hz. Peygamber Hz. Eb?ir'e de Habesistan'a göç etmesini söylemis ve Eb?ir yola çikmis; ancak Berkü'l-Gim⤦#039;da Mekke'nin ileri gelen kabilelerinden ibn Dugunne ile karsilastiGinda ibn Dugunne onu himayesine aldiGini ve Mekke'ye dönmesi gerektiGini belirterek, ikisi birlikte Mekke'ye dönmüslerdir. Ancak sartli olarak Eb?ir'i himayesine alan ibn Dugunne, Eb?ir'in açiktan açiGa ibadet etmesi ve inancini yaymaya devam etmesi sebebiyle sartlari yerine getirmediGini iddia ederek ona ibadetini gizli yapmasini söylediGinde Eb?ir, onun himayesine ihtiyaci olmadiGini, zaten kendisine söz de vermediGini ifade etmisti: "Senin himayeni sana i⤥ ediyorum. Bana Allah'in himayesi yeter." Böylece onüç yil Mekke'de Ras?ah'in yaninda kalan Hz. Eb?ir, Hz. Aise'nin riv⹥tine göre, Ras?ah hicret emrini alip Eb?ir'e gelerek ona beraberce hicret edeceklerini söyleyince Eb?ir sevinçten aGlamaya baslamisti (ibn His⭬ es-Sire, ii, 485).

Hz. Peygamber'in bir gecede Mekke'den Kudüs'e oradan Sidretü'l Münteha'ya gittiGi isra ve Mir⣠* h⤩sesini duyan müsrikler bunu Hz. Eb?ir'e yetistirdikleri zaman; "O dediyse doGrudur." demistir. Bu sözünden sonra Ebu Bekir'e; ihlⳬi, asla yalan söylemeyen, özü doGru, itikadinda süphe olmayan anlaminda, "Siddik" l⫡bi verildi. Kur'an t⢩riyle, "O, ne iyi arkadasti " (en-Nis⬠4/69) denilebilir.

iste o "Siddquot; ile o "Emquot;, o iki arkadas beraberce Sevr daGindaki maGaraya hareket ederek hicret etmislerdir.

Hicreti

Sevr maGarasina ilk giren Hz. Eb?ir, (r.a.) maGarada kesif yaptiktan sonra Ras?ah içeri girmistir. Eb?ir'in kizi Esma yolda yemeleri için aziklarini hazirlamisti. Onlar Mekke'den ayrilinca müsrikler her tarafa adamlarini yollayarak aramaya basladilar. Kureys kabilesinin müsrikleri Eb?il baskanliGinda Esma'nin evini aradilar, hakaret edip dayak attilar.

Hz. Eb?ir (r.a.) hicret yolculuGuna çikarken yanina bütün parasini almisti. Buna raGmen kizi Esma onun nerede olduGunu, nereye gittiGini k⦩rlere söylememistir. iz süren Mekkeli müsrikler Sevr maGarasina kadar geldiler. Ras?ah bu sirada Kur'⮦#039;da anlatildiGi biçimde söyle diyordu: "Üzülme, Allah bizimledir" (et-Tevbe, 104/40). Nitekim Allah ona güven vermis, göremedikleri askerleriyle onu desteklemistir; Allah güçlüdür, hakimdir. K⦩rler tüm aramalara raGmen onlari bulamadilar. MaGarada üç gün kaldiktan sonra Medine'ye yönelen Ras?ah ile Eb?ir Kuba'ya vardilar.

Eb?ir maGarada kaldiklari günü söyle anlatir: "Ras?ah (s.a.s.) ile beraber bir maGarada bulundum. Bir ara basimi kaldirip baktim. O anda Kureys casuslarinin ayaklarini gördüm. Bunun üzerine, 'Ya Ras?ah, bunlardan birkaçi gözünü asaGi eGse de baksa muhakkak bizi görür' dedim. O, 'Sus ya Eb?ir. iki yoldas ki, Allah onlarin üçüncüsü ola, endise edilir mi?' buyurdu.

Kuba'da üç gün kalan Ras?ah ile Hz. Eb?ir nihayet Medine'ye vardilar. Medine'de Hz. Eb?ir humma hastaliGina tutuldu. Hastalik ilerleyip yataGa düstüGünde Ras?ah, "Allah'im Mekke'yi bize sevgili kildiGin gibi Medine'yi de bize sevgili kil, hummayi bizden uzaklastir' diye dua ettiGi zaman Hz. Eb?ir ve hasta olan diGer sah⢮ler iyilestiler. Bu arad⠈z. ©se ile Hz. Muhammed (s.⮳.)'in düGünleri yapildi. Mescidi Nebns⠥dildi. Masraflarin bir kismini Hz. Eb?ir karsiladi. Medine'de kardeslik tesis edildiGinde Eb?ir'in kardesliGi Harise b. Zeyd oldu.

Hz. Eb?ir Medine'de Mescidi Neb039;nin insasina katildi. Ras?ah isl⭦#039;i yaymak ve düsmanlar hakkinda bilgi toplamak için seriyye denilen kesif kollarini Medine disina gönderiyor, bunlara bazen Hz. Eb?ir de katiliyordu. Ras?ah ile birlikte bizzat çarpistiGi savaslarda (Bedir'de, Uhud'da, Hendek'te) Eb?ir de yer aldi. O, Müreysi, Kurayza, Hayber, Mekke, Huneyn, Taif gazvelerinde de bulundu. Ras?ah'in bizzat idare ettiGi harplere gazve denir. Eb?ir, bu sözü geçen büyük savaslardan baska, otuzdan fazla gazveye katilmistir. Çarpisma olmaksizin Veddan, Buvat, Bedr-i ۬⬠Useyre gazveleriyle de düsmanlar itaat altina alinmistir. Bütün bu gazvelerde Hz. Eb?ir, Ras?ah'in en yakininda yer almis olup onun "veziri" gibi idi. Bedir'de, oGlu Abdurrahman müsrikler safinda yer aldiGinda Eb?ir oGluyla çarpismistir. Sadece o deGil, Bedir'de birçok sah⢮, oGlu, kardesi, babasi, dayisi ile çarpismisti. Bedir savasi, müslümanlarin isl⭦#039;i herseyden üstün tuttuklarini, Allah için en yakinlari olan müsrikleri kan baGi veya kabile taassubu içinde kalmadan, baska insanlardan ayirdetmeden öldürdüklerini göstermektedir. Ras?ah'in bir amcasi Hamza, isl⭠ordusu safindayken öteki amcasi Abbas, düsman safindaydi. YeGeni Ubeyde kendi yanindayken, öteki yeGenleri Eb?fyan ve Nevfel müsriklerle beraberdi. Hatt⠫izi Zeyneb'in esi Eb?9;l-As da Ras?ah'a karsi müsriklerle birlikte savasiyordu.

Hicretin 9. yilinda Medine'de büyük bir kitlik oldu. Bu arada Bizans imparatoru, sam'da Hicaz bölgesini istil⠥tmek üzere büyük bir ordu hazirladi. Ras?ah, bu orduya karsi isl⭠ordusunu hazirlarken, kitlik sebebiyle zorluklarla karsilasti. Eb?ir malinin hepsini bu ordunun hazirlanmasinda kullandi. Onuncu yilda "Ved⠈acci"nda bulunan Allah'in Ras? onbirinci yilda hastalandi.

Hil⦥ti

Hicrnbirinci yilda hastalanan Ras?ah (s.a.s.) 13 Rebiyülevvel Pazartesi günü (8 Haziran 632) vefⴠetti. Onun vef⴩ni duyan müslümanlar büyük bir üzüntüye kapildilar ve ilk anda ne yapmalari gerektiGine karar veremediler. Ama o da bir ölümlüydü. Hz. Ömer, onun Hz. Musa gibi Rabbi ile bulusmaya gittiGini, O'nun için "öldü" diyen olursa ellerini keseceGini söylüyordu. Eb?ir, Ras?ah'in iyi olduGu bir sirada ondan izin alarak kizinin yanina gitmisti. Vefⴠhaberini duyar duymaz hemen geldi, Ras?ah'i alnindan öptü ve "Babam ve anam sana fed⠯lsun ya Ras?ah. Ölümünde de yasamindaki kadar güzelsin. Senin ölümünle peygamberlik son bulmustur. s⮩n ve serefin o kadar büyük ki, üzerinde aGlamaktan münezzehsin. Y⠍uhammed, Rabbinin katinda bizi unutma; hatirinda olalim ..." dedi. Sonra disari çikip Ömer'i susturdu ve; "Ey insanlar, Allah birdir, O'ndan baska il⨠yoktur, Muhammed O'nun kulu ve elçisidir. Allah apaçik hakikattir. Muhammed'e kulluk eden varsa, bilsin ki o ölmüstür. Allah'a kulluk edenlere gelince, süphesiz Allah diri, b⫮ ve ebedr. Size Allah'in su buyruGunu hatirlatirim: "Muhammed sadece bir elçidir. Ondan önce de peygamberler gelip geçmistir. Simdi o ölür veya öldürülürse siz ökçelerinizin üzerinde geriye mi döneceksiniz? Kim ökçesi üzerinde geriye dönerse Allah'a hiçbir ziyan veremez. Allah sükredenleri mük⦡tlandiracaktir" (¬-u imr⮬ 3/144). Allah'in kitabi ve Ras?ah'in sünnetine sarilan doGruyu bulur, o ikisinin arasini ayiran sapitir. seytan, peygamberimizin ölümü ile sizi aldatmasin, dininizden saptirmasin. seytanin size ulasmasina firsat vermeyiniz" (ibn His⭬ es-Sire, iV, 335; TaberTⲩh, iii, 197,198).

Hz. Eb?ir bu konusmasiyla orada bulunanlari teskin ettikten sonra Ras?ah'in teçhiziyle uGrasirken, EnsⲬ Ben?de sakifesinde toplanarak Hazrec'in reisi olan Sa'd b Uh⤥'yi Ras?ah'tan sonra halife tayini için bir araya gelmislerdir. Eb?ir, Hz. Ömer, Eb?yde ve Muhacirlerden bir grup hemen Ben?de'ye gittiler. Orada EnsⲠile konusulduktan ve hil⦥t hakkinda çesitli müzakereler yapildiktan sonra Hz. Eb?ir, Ömer ile Eb?yde'nin ortasinda durdu ve her ikisinin ellerinden tutarak ikisinden birine bey'at edilmesini istedi. O, kendisini halife olarak öne sürmedi. Hz. Eb?ir'in konusmasindan sonra Hz. Ömer atilarak hemen Eb?ir'e bey'at etti ve, "Ey Eb?ir, müslümanlara sen Ras?ah'in emriyle namaz kildirdin. Sen onun halifesisin ve biz sana bey'at ediyoruz. Ras?ah'a hepimizden daha sevgili olan sana bey'at ediyoruz" dedi. Hz. Ömer'in bu ⮩ davranisi ile orada bulunanlarin hepsi Eb?ir'e bey'at ettiler. Bu özel bey'attan sonra ertesi gün Mescid-i Neb039;de Hz. Eb?ir bütün halka hutbe okudu ve resmen ona bey'at edildi. Ras?ah'in defni sali günü gerçeklesirken, onun nereye defnedileceGi hakkinda da bir ihtil⦠meydana geldiGinde Hz. Eb?ir yine firasetini ortaya koydu ve "Her peygamber öldüGü yere defnedilir" hadisini ashaba hatirlatarak bu ihtil⦩ giderdi. Ras?ah'in cenaze namazi imamsiz olarak gruplar halinde kilindi. Bütün bunlar olurken, Hz. Ali'nin Hz. Fatima'nin evinde HasimoGullari ve yandaslari ile toplandiGi ve bey'ata ilk zamanlar katilmadiGi nakledilir. Hz. Ali riv⹥tlere göre, el-Bey'atü'l-Kübr⦣039;ya bey'at edildiGi haberini alir almaz, elbisesini yarim yamalak giydiGi halde evden firlamis ve gidip Hz. Eb?ir'e bey'at etmistir (TaberTⲩh, iii, 207). Onun aylarca Hz. Eb?ir'e bey'at etmediGi haberleri gerçeGe uygun olmasa gerektir. Çünkü onun Eb?ir'in üstünlüGünü bildiGi, onun hakkinda yaptiGi konusmalar ve tarihin akisi, diGer riv⹥tlere aykiridir.

R⳵lullah'in en yakin ash⢩ arasinda -hatt⠅b?ir ile Ömer arasinda- zaman zaman ihtil⦬ar, görüs ayriliklari meydana gelmisse de ilk iki halife zamaninda da görüldüGü gibi d⩭a birliktelik devam ettirilmistir. Anlasmazlik gibi görünen h⤩selerin birçoGunda huy ve karakter farkliliGi rol oynuyordu. Mesel⠅b?ir yumusak ve s⫩n davranirken, Ömer sertlik yanlisiydi. Ama her zaman birlikte hareket ettiler. Eb?ir'in yönetiminde, Hz. Ali ve Zübeyr b. Avvam Ridde savaslarinda kararlarin içinde, namazlarda Eb?ir'in arkasinda yer almislardir (ibn Kesir, el-Bid⹥ ve'n Nih⹥, V, 249). Hz. Ali, Ras?ah'in bir vasiyeti olsaydi ölünceye kadar onu yerine getireceGini söylemis (Tabera.g.e., iV, 236) ancak, ibn Abbas'in Ras?ah hastalandiGi zaman ona gidip hil⦥t isini sormak istemesini geri çevirmistir. Yani Hz. Eb?ir'in halifeliGine karsi kimseden bir çikis olmamistir. Zaten tabii, fitrakli ve maslahata uygun olan da onun halifeliGidir. Hz. Peygamber ölmeden önce yazili bir ahidname birakmamis, ancak Hz. Eb?ir'in faziletine dair Mescid'de konusmus, hasta yataGindayken onu israrla çaGirtmis ve yerine imam t⹩n etmistir.

Hz. Eb?ir, kendisine Ras?ah'in mirasindan pay almak için gelen Hz. F⴩ma'ya, "Ras?ah'in yaptiGi hiçbir seyi yapmaktan geri durmam" diyerek, F⴩ma'nin peygamberin kizi olmasini dinin üstün tutulmasindan daha önemsiz görmüs ve Ras?ah'in yanindayken ondan ne duymus, ne görmüsse onu tatbik etmistir (Taberiii, 220). Sonralari Hz. Ali'nin hil⦥ti zamaninda F⴩ma'ya -ki, Eb?ir'e gidip miras isterken onu savunmustu- mirastan hiçbir sey vermemesi de ash⢩n Ras?ah'in sünnetine nasil itaat ettiklerinin delilidir (ibn Teymiye, Minh⣦#039;üs-Sünne, iii, 230). Hz. Eb?ir "Ras?ah'in Halifesi" seçildikten sonra Mescid'de yaptiGi konusmada, "Sizin en hayirliniz deGilim, ama basiniza geçtim; görevimi hakkiyle yaparsam bana yardim ediniz, yanilirsam doGru yolu gösteriniz; ben Allah ve Ras?#039;ne itaat ettiGim müddetçe siz de bana itaat ediniz, ben isyan edersem itaatiniz gerekmez..." demistir (ibn His⭬ es-Sire, iV, 340-341; TaberTⲩh, iii, 203).

Mürtedlerle Mücadele, irak ve Suriye Fütühati

Hz. Eb?ir Ras?ah'in halifesi olduktan sonra, onun vef⴩yla Arabistan'da Mekke ve Medine disindaki bölgelerde görülen dinden dönme hareketlerine, yalanci peygamberlere, "namaz kilariz, ama zekⴠvermeyiz" diyenlere karsi savas açti. Esvedu'l-Ansi, Müseylemetü'l-Kezz⢬ Secah, Tuleyha gibi yalanci peygamberlerle yapilan savaslarla bu zararli unsurlar yok edilmis, isyan bastirilmis, zekⴠyeniden toplanmaya ve Beytü'l-Mal'e konulup daGitilmaya baslanmistir. Ras?ah'in hazirladiGi, ancak vef⴩ sebebiyle bekleyen Üs⭥ ordusunu Ürdün'e yollayan Eb?ir, Bahreyn, Umman, Yemen, Mühre isyanlarini bastirmistir. içte isyancilarla müc⤥le edilirken, dista da iki büyük imparatorluGun, iran ve Bizans'in ordulariyla karsilasilmistir. H, Ecn⤩n ve EnbⲬ savaslarla isl⭠diyarina katilmis, irak fethedilmis, Suriye'nin de önemli kentleri ele geçirilmistir. Yermük savasi devam ederken Hz. Eb?ir vefⴠetmistir. Onun ordusuna verdiGi öGütlerde su ibareler vardir: "Kadin, çocuk ve yaslilara dokunmayin, yemis veren aGaçlari kesmeyin, ma'mur bir yeri tahrip etmeyin, haddi asmayin, korkmayin." Gerçekten isl⭠ordusu fethettiGi yerlerde kimseye zulmetmemis, adaletiyle düsmanlarin takdirini kazanmis, müslüman olmayip da cizye vererek isl⭦#039;in himayesine giren milletler huzur ve emniyet içinde yasamislardir.

Kur'⮭i Ker#039;in Toplanmasi, "Mushaf''in Meydana gelmesi

Hz. Eb?ir, Ridde harplerinde, vahiy k⴩plerinin ve kurr⦣039;nin birçoGunun sehid olmasi üzerine, Hz. Ömer'in Kur'⮦#039;in toplanmasi fikrine önce sicak bakmamissa da sonra ona hak vererek, Kur'⮠⹥tlerinin toplanmasini saGlamistir. Ras?ah zamaninda peyderpey inen vahiy, k⴩plerce ceylan derilerine, beyaz taslara, enli hurma dallarina yazildiGi gibi, ash⢩n çoGu da Kur'⮠h⦩zi idi. Ancak, yazili olan ⹥tler daGinikti, kurr⠤a azalinca Kur'⮦#039;in muhafazasi hususunda endise edildi. Eb?ir, Zeyd b. S⢩t'in baskanliGinda bir heyet teskil ederek, herkesin elindeki ⹥tleri getirmesini emretti. Ayrica s⨩tlerle ⹥tler doGrulaniyor, kurr⦣039; ile te'kid ediliyordu. Böylece bütün ⹥tler toplandi ve "Mushaf" meydana getirildi. Bu Mushaf Eb?ir'den Ömer'e, ondan da kizi Hafsa'ya geçti ve Hz. Osman zamaninda çoGaltilarak Dⲃ?'l-islam'in bütün vil⹥tlerine daGitildi.

Vef⴩

Hil⦥ti iki sene üç ay gibi çok kisa bir müddet sürmesine raGmen Hz. Eb?ir zamaninda isl⭠devleti büyük bir gelisme göstermistir. Hz. Eb?ir Hicr3. yilda Cem⺩yel⨩r ayinin basinda hicretten sonra Medine'de yakalandiGi hastaliGinin ortaya çikmasi üzerine yataGa düsünce yerine Ömer'in namaz kildirmasini istedi. Ash⢬a istisⲥ ederek Hz. Ömer'i halifeliGe uygun gördüGünü söyledi. Hz. Ömer'in sert ve kaba olusu gibi bazi itirazlara cevap verdi ve hil⦥t ahitnamesini Hz. Osman'a yazdirdi. Eb?ir (r.a.) de, çok sevdiGi Ras?ah gibi altmisüç yasinda vefⴠetti. Vasiyeti gereGi Ras?ah'in yanina -omuz hizasinda olarak- defnedildi. Böylece bu iki büyük insanin, iki büyük dostun, kabirlerinde de birliktelikleri devam etti.

KisiliGi ve Yönetimi

T⣩r olarak genis bir kültüre sahip olan Hz. Eb?ir, dürüstlüGü ve takv⳩ ile ash⢠içinde ilk sirada yeralir. Karakteri; yumusak huyluluk, çok düsünüp çok az konusmak, tev⺵ ile belirgindi. Hz. ©se'nin riv⹥tine göre, "gözü yasli, gönlü hüzünlü, sesi zayif" biri idi. C⨩liye döneminde müsrikler ona güvenir, diyet ve borç-alacak islerinde onu hakem tanirlardi. Ras?ah'in en sadik dostu olan Eb?ir'in Mir⣠olayinda sergilediGi sonsuz baGlilik örneGi ona "es-Siddik" l⫡bini kazandirmistir. O bu olayda "O ne söylüyorsa doGrudur" demistir. Cömertlikte ondan üstünü de yoktur. Bütün malini mülkünü isl⭠için harcamis, vefⴠederken vasiyetinde, halifeliGi müddetince aldiGi maaslarin, topraklarinin satilarak i⤥ edilmesini istemis ve geride bir deve, bir köleden baska birsey birakmamistir. Dört esinden alti çocuGu olan Eb?ir, kizi ©se'yi Ras?ah ile hicretten sonra evlendirmistir (Tabakat-i ibn Sa'd, Vi, 130 vd.; ibnu'l-Esir, ii, 115 vd).

Hicret sirasinda maGarada iken ayaGini bir yilan soktuGunda ve ayaGi acidiGinda o sirada dizine yatip uyumus olan Peygamber'i uyandirmamak için sesini çikarmamasi, aGlarken Hz. Peygamber uyanip ne olduGunu sorduGunda, "Anam-babam sana fed⠯lsun ya Ras?ah" demesi olayi Eb?ir'in Ras?ah'a olan baGliliGinin örneklerinden sadece biridir. Hz. Eb?ir'in beyaz yüzlü, zayif, doGan burunlu, sakallarini kina ve çivit otuyla boyayan sakin bir adam olduGu riv⹥t edilir (ibnü'l Esir, el-K⭩l fi't-Tⲩh, ii, 419-420). Ras?ah'tan sonra bu ümmetin en hayirlisi Eb?ir'dir. O, Hz. Peygamber'in veziri, fetv⬡rda en yakini idi. Ras?ah'in, "insanlardan dost edinseydim, Eb?ir'i edinirdim" (Buhⲩ, Sal⴬ 80: Müslim, Mes⣩d, 38: ibn M⣥, Mukaddime, ii) ve "Herkeste iyiliklerimin karsiliGi vardir, Eb?ir hariç" demesi ve son hutbesinde, "Allah, kullarindan birini dünya ile kendi katinda olan seyleri tercih hususunda serbest birakti; kul, Allah katinda olani tercih etti'' diye Eb?ir'i övmesi ve mescide açilan tüm kapilari kapattirip yalniz Hz. Eb?ir'in kapisini açik birakmasi ona verdiGi deGeri göstermektedir.

Hz. Eb?ir'in nasslara aykiri hiçbir görüsü bize ulasmamistir, çünkü böyle bir reyi yoktur. Eb?ir n⳩h sünneti çok iyi biliyor, Ras?ah'i herkesten çok taniyordu. Bu yüzden hil⦥tinde kendisine karsi içte muh⬩f bir hareket olmamis ve fitneler görülmemistir (Buhⲩ, Fed⩬ü'l-Ash⢩'n-Neb3 ). ihtil⦠veya ihtil⦬arda çözümsüzlük, bid'atler onun devrinde yasanmamistir. "Üzülme, Allah bizimle beraberdir" buyuran Ras?ah'in haberi sanki l⦩zda ve m⮢da Hz. Eb?ir'de z⨩r olmustur (ibn Teymiye, Külliyat Tercümesi, istanbul 1988, iV, 329).

Kaynaklarda onun, "Ben ancak Ras?ah'a t⢩yim, birtakim esaslar koyucu deGilim" diye kararlarinda çok titiz davrandiGi zikredilir (TaberiV, 1845; ibn Sa'd, iii, 183). Bir meseleyi hallederken önce Kur'⮦#039;a bakar, bulamazsa Sünnet'te arastirir, orda da bulamazsa ash⢬a istisⲥ eder ve ictihad ederdi. Ganimetin bölüsümü meselesinde Muh⣩r-EnsⲠesitliGi'nin ihtil⦡ yol açmasinda Ömer'in Muh⣩rlere daha çok pay verilmesini savunmasina raGmen ganimeti esit olarak bölüstürmüstür. O sebeple hil⦥tinde huzursuzluk çikmadi. Ras?ah ve kendisi, bir mecliste bir anda verilen üç tal⫩ bir tal⫠saymislar, bu daha sonra-birçok "maslahat gereGi" diye yapilan deGisiklik gibi- üç tal⫠sayilmistir. Yani Eb?ir, Ras?ah'in tüm uygulamalarini aynen tatbik etmek istemis; bazen -kalpleri isl⭦#039;a isindirmak istenenlere toprak vermesi gibi- maslahat gereGi veya zamanin deGismesiyle hükümlerin deGismesini söyleyen ash⢩na uymustur. Müslümanlar henüz otuzsekiz kisiyken Mekke'de Mescid-i Haram'da isl⭦#039;i tebliG eden ve müsriklerce dövülen Eb?ir'e hil⦥tinde "Halifet-u Ras?ah" denilmis, sonraki halifelere ise "Em?'l-Mü'minquot; denilmistir. M⬮ islerini Eb?yde, kadilik ve kaz⠩slerini Hz. Ömer, k⴩pliGini Zeyd b. S⢩t ve Hz. Ali, baskumandanliGini Üs⭥ ve Halid b. Velid yapmistir. Medine Dⲃ?'l-isl⭦#039;in baskenti olmus, Mekke, Taif, San'a, Hadramevt, Havlan, Zebid, Rima, Cened, Necran, Cures, Bahreyn vil⹥tlere ayrilmistir. Yönetimi merkezlup, ganimetlerin beste biri Beytü'l-Mal'de toplanmistir.

Hz. Eb?ir, Mukill denilen çok az hadis riv⹥t eden ash⢤an sayilir. O, yanilip da yanlis birsey söylerim korkusuyla yalnizca yüz kirk iki hadis riv⹥t etmis veya ondan bize bu kadar hadis riv⹥ti nakledilmistir. Hutbe ve öGütlerinden bazilari söyledir:

"Ras?ah vahy ile korunuyordu. Benim ise beni yalniz birakmayan bir seytanim vardir... Hayir islerinde acele edin, çünkü arkanizdan acele gelen eceliniz var... Allah için söylenmeyen bir sözde hayir yoktur... Herhangi bir yericinin yermesinden korktuGu için hakki söylemekten çekinen kimsede hayir yoktur... Amelin sirri sabirdir... Hiç kimseye imandan sonra saGliktan daha üstün bir nimet verilmemistir... Hesaba çekilmeden kendinizi hesaba çekiniz (Ayr. bk. Eb?ym, Hilye, l )

Sahabe-i Kiram